«Χωρίς δημιουργικές, ελευθερόφρονες προσωπικότητες,
η εξέλιξη της κοινωνίας είναι το ίδιο ακατανόητη,
όπως η εξέλιξη της ατομικής προσωπικότητας
χωρίς το θρεπτικό λίπασμα της κοινότητας».ΑΛΜΠΕΡΤ ΑΪΝΣΤΑΪΝ
Με έκπληξη παρακολουθήσαμε τα όσα διαδραματίστηκαν την Πέμπτη 19 Μαϊου στην κεντρική πλατεία που μια διέλευση οδηγών από την Τουρκία με αυτοκίνητα αντίκες επιχειρήθηκε να μετατραπεί σε εθνικιστικό παραλήρημα με υπαιτιότητα μάλιστα αιρετού. Την ίδια στιγμή και με αφορμή τα κέντρα υποδοχής λαθρομεταναστών προβάλλονται ως κίνδυνος για τις κοινωνίες και μάλιστα από μέσα ενημέρωσης τα οποία υποτίθεται ότι θα έπρεπε διέπονται από ανθρωπιστικές αρχές. Φαινόμενα των καιρών που επιτείνονται λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανασφάλειας των πολιτών έναντι ενός αβέβαιου αύριο.
Ωστόσο οι φοβικές κοινωνίες είναι οι κοινωνίες της στασιμότητας, είναι οι ελεγχόμενες κοινωνίες. Αυτό οι θιασώτες του φόβου το γνωρίζουν πολύ καλά και το καλλιεργούν εντέχνως θέλοντας να καθοδηγήσουν μάζες και να προβάλλουν σε αυτές τα δικά τους φοβικά σύνδρομα ή σύνδρομα εξουσίας. Πίσω λοιπόν και από τα δύο παραδείγματα που αναφέραμε παραπάνω κρύβονται εκφάνσεις μιας πολιτικής ολιγαρχίας η οποία επιχειρεί να κρατήσει την κοινωνία σε μια ιδιότυπη δουλεία, αρνούμενη να δεχτεί την προσωπικότητα και την ελεύθερη αποφασιστική έκφραση, ενώ, αντιθέτως, καλλιεργεί την ομοιομορφοποίηση και τον ισοπεδωτισμό.
Για να πετύχει δε τους στόχους της χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει με απώτερη επιδίωξη την αντικατάσταση της ατομικής, ελεύθερης προσωπικότητας με αυτή που συγκροτεί η μάζα. Στον «πόλεμο» αυτό ρίχνει όλα τις δυνάμεις του ενώ κυρίαρχο όπλο του είναι η προπαγάνδα και η επίταση του φόβου προκειμένου να διαμορφώσει όχι πολίτες αλλά άτομα με κατευθυνόμενη σκέψη. Γιατί είναι αυτά τα άτομα που μπορούν να μετατραπούν σε υποχείρια διαιωνίζοντας έτσι το ολιγαρχικό κατεστημένο που επιδιώκει να εδραιωθεί. Και για να το πετύχει αυτό χρειάζεται να αναδειχθεί ως «προστάτης» της μάζας μέσα από την ανάπτυξη «πολιτικών σχέσεων», οι οποίες καταλήγουν να είναι σχέσεις εκλογικής πελατείας, ή «κοινωνικών σχέσεων», οι οποίες καταλήγουν να είναι σχέσεις κοινωνικής υποκρισίας.
Αυτή η λογική δυστυχώς συναντάται όλο και συχνότερα και στη δική μας μικροκοινωνία η οποία επιχειρείται να καθοδηγηθεί χρησιμοποιώντας ως άλλοθι είτε τον κίνδυνο εξ ανατολών είτε τον φόβο των λαθρομεταναστών είτε την αβεβαιότητα της εργασίας. Ετσι με ιδιαίτερα έντεχνο τρόπο οδηγείται το άτομο να αντικρίζει εχθρούς σε πληθυσμιακές ομάδες ή ακόμη και αθώους συνανθρώπους του παραγνωρίζοντας ότι τα συμφέροντα είναι κοινά και η μοίρα ίδια. Μάλιστα σε μια εποχή που οι περισσότεροι πολίτες πιέζονται λόγω της οικονομικής κατάστασης που βιώνει η χώρα το υπόβαθρο για τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι ήδη έτοιμο αφού το άτομο δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο πέρα από την επίβίωσή του και έτσι γίνεται το ίδιο εμπορεύσιμο προϊόν στην «αγορά της πολιτικής».
Ωστόσο σε αυτούς τους κρίσιμους καιρούς η μόνη απάντηση είναι η ελεύθερη σκέψη, η δημιουργική προσωπικότητα, εκείνη που δίνει το λίπασμα στις κοινωνίες. Οι αγκυλώσεις το μόνο που κάνουν είναι να αναπαράγουν παρωχημένες πρακτικές που οδήγησαν τον τόπο σε περιπέτειες. Αντίθετα τα ελεύθερα, δημιουργικά μυαλά μπορούν να δώσουν την απάντηση σε μια κοινωνία που αγωνιά, που φοβάται, που ανησυχεί, που χάνει τον ύπνο της, όχι μόνο για την καθημερινότητα αλλά για ένα ολόκληρο σύστημα που πλέον καταρρέει και κανείς δεν γνωρίζει τι θα γεννηθεί από τα συντρίμμια του. Κι αυτό γιατί η ιστορία απέδειξε ότι σε ανάλογες κοινωνικές συνθήκες τα συστήματα που αναδεικνύονται είναι τα ολιγαρχικά. Άλλωστε δεν χρειάζεται να πάμε μακριά καθώς στη χώρα μας βιώνουμε την αύξηση ποσοστών των κομμάτων που επενδύουν στην ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Και αν θεωρούμε ότι η λύση είναι αυτή ακριβώς, πλανώμεθα πλάνην οικτράν. Γιατί ο περιορισμός των ελευθεριών, η καταδίωξη του ατόμου, ο εξοβελισμός της διαφορετικότητας, δεν θα παραμείνει μόνο στο πεδίο που μας βολεύει. Θα επεκταθεί σε κάθε πολιτική και κοινωνική έκφραση.
Ζούμε ένα υφέρποντα φασισμό τον οποίο αν δεν αναγνωρίσουμε νωρίς και δεν απομονώσουμε κινδυνεύουμε να πέσουμε μέσα στο λάκκο που σκάβουμε για τους άλλους. Γράφει ο Μπέρτολτ Μπρεχτ «Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους, δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν για τους κομμουνιστές δεν φώναξα, γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν κατεδίωξαν τους τσιγγάνους, ούτε τότε φώναξα, γιατί δεν ήμουν τσιγγάνος. Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε ομοφυλόφιλους δεν αντέδρασα γιατί δεν ήμουν ομοφυλόφιλος Όταν έκλεισαν το στόμα των Ρωμαιοκαθολικών που αντιτάσσονταν στο φασισμό, δεν έκανα τίποτα γιατί δεν ήμουν καθολικός. Μετά ήρθαν να συλλάβουν εμένα, αλλά δεν υπήρχε πια κανείς να αντισταθεί μαζί μου” Όχι δεν είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Είναι η ιστορία που μπορεί να επαναληφθεί εάν δεν ανοίξουμε μάτια και αυτιά. Εάν δεν αντισταθούμε σε όλους εκείνους τους «προστάτες» της κοινωνίας και δίκιων μας. Το βήμα που μας χωρίζει από την μετατροπή μας σε άνθρωπο της μάζας δεν είναι μεγάλο. Δίπλα λοιπόν στην αγωνία μας για την επιβίωσή μας ας προσθέσουμε και αυτή για το πολιτικό μας σύστημα. Και ας πάψουμε να βλέπουμε παντού εχθρούς αναγνωρίζοντας μόνο τον έναν, τον πραγματικό. Γιατί ,«Να οι κύριοι δικαστές τους λέμε οι καταπιεστές πως δίκαιο είναι τον λαό τι συμφέρει μα αυτοί δεν ξέρουν ποιο είναι αυτό κι έτσι δικάζουν στο σωρό μέχρι να βάλουν το λαό ολόκληρο στο χέρι».
