Πραγματοποιήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2024 στην αίθουσα «Βιργινία Τσουδερού» του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης η εκδήλωση – αφιέρωμα στα 50 χρόνια από τον θάνατο του οικουμενικού Θρακιώτη Κώστα Βάρναλη (1884 – 1974).
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Φίλων του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης και τον Θανάση Μουσόπουλο που είχε την όλη επιμέλειά της – Στο πλαίσιο της εκδήλωσης εκτέθηκε ψηφιακό και έντυπο υλικό, καθώς και έκθεση βιβλίων του Κώστα Βάρναλη, από το προσωπικό αρχείο του φιλόλογου, ποιητή και συγγραφέα, Θανάση Μουσόπουλου, ο οποίος έχει και την όλη επιμέλεια της εκδήλωσης.
Ξεκίνησε με χαιρετισμό του διευθυντή του ΙΘΤΠ κ. Ανδρέα Ματζάκου, στη συνέχεια χαιρετισμό απηύθυνε εκ μέρους του Συλλόγου Φίλων ο κ. Νίκος Κοσμίδης, ο οποίος ανέγνωσε εργοβιογραφικό σημείωμα του Κ. Βάρναλη.
Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκαν τρεις εισηγήσεις: ο νομικός κ. Νίκος Σεργκενλίδης μίλησε με θέμα «Κώστας Βάρναλης – Κουβαλώντας τις μνήμες της Πατρίδας» αναφερόμενος στη Βόρεια Θράκη και στα βιώματα του Βάρναλη. Ακολούθησε η ποιήτρια – πεζογράφος κα Ελένη Δημητριάδου Εφραιμίδου με θέμα «Ο άλλος Σωκράτης του Βάρναλη» αναφερόμενη στο έργο του Βάρναλη «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», αποσπάσματα του έργου απέδωσε η ποιήτρια – ιστορικός κα Μαρία Μουσοπούλου. Στη συνέχεια η φιλόλογος κα Δήμητρα Κατάκη απήγγειλε Λυρικά ποιήματα του Κώστα Βάρναλη. Τρίτη εισήγηση ήταν του κ. Θανάση Μουσόπουλου με θέμα «Ο άγνωστος Βάρναλης» αναφερόμενος σε έργα του Κώστα Βάρναλη που πρωτοδημοσιεύονται την τελευταία δεκαπενταετία.
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης η χορωδία του Στ΄ Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης με τη διεύθυνση του κ. Φώτη Κοντού απέδωσε τρία τραγούδια: 1) Η μπαλάντα του Αντρίκου Κ.Βάρναλη – Μ.Θεοδωράκη, 2) Ο κορυδαλλός Κ. Βάρναλη-Φ.Κοντού, 3)Θράκη Θ. Μουσόπουλου-Φ.Κοντού – Ο Κορυδαλλός σε μελοποίηση Φ. Κοντού ακούστηκε σε πρώτη εκτέλεση, ενώ η Θράκη αποτελεί αφιέρωμα στον Κ. Βάρναλη.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με Θεατρικό αναλόγιο – απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Κ. Βάρναλη «Άτταλος ο Γ΄». Τα αποσπάσματα απέδωσαν η κα. Πολυξένη Καρακατσάνη, ηθοποιός – σκηνοθέτης, και η κα. Μάρθα Κουτίνη, μαθήτρια του θεατρικού εργαστηρίου «Ανατολικά του Νέστου».
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης εκτέθηκε ψηφιακό και έντυπο υλικό, καθώς και έκθεση βιβλίων του Κώστα Βάρναλη, από το προσωπικό αρχείο του φιλόλογου, ποιητή και συγγραφέα, Θανάση Μουσόπουλου, ο οποίος έχει και την όλη επιμέλεια της εκδήλωσης.
ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ (1884 – 1974)
Γεννήθηκε το 1884 στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας /Βόρειας Θράκης. Μετά το δημοτικό φοιτά στα πασίγνωστα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης. Ο Βάρναλης δεν ήθελε να πάει σχολείο, γιατί προτιμούσε να γίνει ράφτης. Είχαν οικονομικό πρόβλημα, όμως με κληροδότημα του Γεώργιου Ζαρίφη φοιτά δωρεάν, ενώ και τα τέσσερα χρόνια στο γυμνάσιο είναι ο πρώτος μαθητής της τάξης του. Αποφοιτά σε ηλικία 18 χρονώ και διορίζεται δάσκαλος στον Πύργο. Ο πατέρας του ήταν από τη Βάρνα (γι’ αυτό πήρε το επώνυμο Βάρναλης). Η Κοινότητα Βάρνας, λοιπόν, του χορηγεί υποτροφία για να σπουδάσει στην Αθήνα, Φιλολογία ή Θεολογία.
Έτσι στα 1903 είναι φοιτητής στη Φιλοσοφική Αθηνών. Τα χρόνια των σπουδών του ήταν γεμάτα ανησυχία, αναταραχή, από της αγώνες του δημοτικισμού. Ο ίδιος υιοθετεί τις αρχές του δημοτικισμού και το 1904 εκδίδει την ποιητική συλλογή «Κηρήθρες». Το 1908 παίρνει το δίπλωμα του και διορίζεται στην Αμαλιάδα, μετά στην Αργαλαστή Πηλίου και κατόπιν στα Μέγαρα. Ως το 1916 επιστρατεύεται δύο φορές, για να πάρει μέρος της Βαλκανικούς πολέμους.
Το 1917 τον βρίσκουμε καθηγητή στον Πειραιά, ενώ τον ίδιο χρόνο δίνει διάλεξη στον «Παρνασσό» για τον συμπατριώτη του Γεώργιο Βιζυηνό. Το 1919 δημοσιεύεται το πολύστιχο ποίημα «Ο Προσκυνητής». Παίρνει υποτροφία για το Παρίσι, όπου μετεκπαιδεύεται στη νεοελληνική φιλολογία και αισθητική. Γνωρίζεται με τον Ψυχάρη και έρχεται σε επαφή με μια άλλη πραγματικότητα. Με την πτώση του Βενιζέλου, ανακαλείται και επιστρέφει στον Πειραιά. Ήδη είχε μυηθεί στο διαλεκτικό υλισμό.
Το 1922 εκδίδει στην Αλεξάνδρεια «Το φως που καίει» (με το χαρακτηριστικό ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας) και τον επόμενο χρόνο εκδίδεται «Ο λαός των μουνούχων». Το 1923 επιστρέφει στο Παρίσι, ενώ το 1924 διδάσκει νεοελληνική λογοτεχνία στην Παιδαγωγική Ακαδημία που διευθύνει ο Δημήτρης Γληνός.
Την επόμενη χρονιά εκδίδεται το γνωστό βιβλίο του «Ο Σολωμός χωρίς Μεταφυσική», ενώ το 1926 απολύεται οριστικά από το δημόσιο, λόγω των γραπτών του και των πεποιθήσεών του. Φεύγει στο Παρίσι και το 1927 δημοσιεύει τη δεύτερη μεγάλη ποιητική του συλλογή «Σκλάβοι Πολιορκημένοι».
Όταν επιστρέφει από τη Γαλλία, εργάζεται για βιοπορισμό σε λεξικά, εφημερίδες και περιοδικά. Το 1929 παντρεύεται τη Δώρα Μοάτσου, με την οποία ζει ως το τέλος της ζωής του.
Το 1932 εκδίδεται το σημαντικότατο πεζογράφημά του «Η αληθινή απολογία τον Σωκράτη», ενώ στα 1935 επισκέπτεται με το Γληνό τη Μόσχα, όπου παρακολουθούν το Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων. Τον ίδιο χρόνο εξορίζεται στον Αϊ-Στράτη και στη Μυτιλήνη.
Στα δύσκολα χρόνια της 4ης Αυγούστου 1936, της Κατοχής και του Εμφυλίου ο Βάρναλης κράτησε με συνέπεια τις ιδέες του. Συνεργάζεται με την Εθνική Αντίσταση γράφοντας σε διάφορα έντυπα.
Το 1939 δημοσιεύεται το «Ζωντανοί άνθρωποι», ενώ το 1946 παρουσιάζει το πεζό «Το ημερολόγιο της Πηνελόπης». Το 1950 αρχίζει να παρουσιάζεται αποσπασματικά το μοναδικό θεατρικό του «Άτταλος ο Γ΄», που εκδίδεται το 1972.
Στα 1956 έχουμε μια εκλογή από το ως τότε ποιητικό του έργο «Τα Ποιητικά» από τις εκδόσεις Κέδρος, όπου εκδόθηκαν όλα τα έργα του. Την ίδια χρονιά κυκλοφορούν οι «Δικτάτορες» (πορτρέτα Ρωμαίων αυτοκρατόρων), ενώ η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών γιορτάζει επίσημα τα πενήντα χρόνια της λογοτεχνικής του δράσης.
Το 1958 παρουσιάζονται οι δύο τόμοι των μελετών «Αισθητικά – Κριτικά». Το 1959 του απονέμεται το βραβείο Λένιν για την ειρήνη.
Το 1965, σε ηλικία 82 ετών. εκδίδει την ποιητική συλλογή «Ελεύθερος Κόσμος». Πεθαίνει στις 16 Δεκεμβρίου 1974, μετά την πτώση της Δικτατορίας, με ακμαίες τις πνευματικές του δυνάμεις και ενώ το έργο του είχε αναγνωριστεί.
Το 1975 έχουμε την έκδοση της ποιητικής συλλογής «Οργή λαού» (ποιήματα της εφταετίας) και το 1980 τα «Φιλολογικά απομνημονεύματα» (σειρά άρθρων αυτοβιογραφικού χαρακτήρα).
Ο Βάρναλης μετέφρασε Αριστοφάνη, Ευριπίδη, Ξενοφώντα, Σοφοκλή, Κορνήλιο, Μολιέρο, Ρακίνα, Φλωμπέρ κ.ά. Αξιοπρόσεκτη επίσης είναι η μετάφραση και διασκευή για νέους του «Δον Κιχώτη» του Μιγκέλ Θερβάντες, καθώς και το παιδικό βιβλίο «Δώδεκα διαλεχτά παραμύθια».
Το 1985 παρουσιάστηκε η ποιητική συλλογή του 1904 «Πυθμένες» (είναι αυτόγραφη, διασώζεται στο αρχείο του «Ιδρύματος Κωστή Παλαμά» και προτάσσεται επιστολή του νέου Βάρναλη στον καταξιωμένο Παλαμά).
Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται βιβλία που περιέχουν αδημοσίευτα ή αθησαύριστα έργα του, όπως του Ηρ. Κακαβάνη «Ο άγνωστος Βάρναλης» με αδημοσίευτα ποιήματά του (2012) και του Νίκου Σαραντάκου επτά τόμοι με μερικά από τα 3.500 χρονογραφήματα, χωρισμένα κατά θέματα.
Πολλά απομένει να γίνουν για να συγκροτηθούν τα Άπαντα του Κώστα Βάρναλη.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
